ارزیابی بوم‌گردشگری (اکوتوریسمی) پارک ملی کلاه قاضی با استفاده از الگوی برنامه‌ریزی راهبردی فریمن

بوم‌گردی یا اکوتوریسم یکی از شاخه‌های گردشگری است که بیشترین سازگاری را با طبیعت دارد و در سال‌های اخیر، توجه طبیعت‌دوستان را به خود جلب کرده است. اما توسعۀ بوم‌گردی در مناطق مختلف، گاهی بدون توجه به ارزش‌های اکولوژیکی و تنها برای کسب منافع اقتصادی ایجاد شده است. از این رو به‌منظور مدیریت بهتر و حفظ ارزش‌های محیط زیست، لازم است توسعه با برنامه‌ریزی و مبتنی بر راهبردهای خاصِ هر منطقه انجام گیرد. پارک ملی کلاه‌قاضیْ واقع در جنوب استان اصفهان، با داشتن ذخایر ژنتیکی متعدد، سیمای سرزمین منحصربه‌فرد و زیستگاه‌های متنوع، می‌تواند مقصد گردشگران باشد و این عامل، موجب توسعۀ بوم‌گردی می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی عوامل قوت، ضعف، فرصت، تهدید و ارائۀ راهکارهای مناسب برای توسعه بوم‌گردی در منطقه، به‌صورت توصیفی - ‌تحلیلی انجام شد. برای تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها و تعیین راهبرد‌های توسعۀ بوم‌گردی از الگوی SWOT و در پایان به‌منظور اجتناب از محدودیت‌های این الگو و کمی‌کردن ارزش‌ها و اولویت‌دهی راهبردها، از روش‌های AHP و فریمن استفاده شده است. ماتریس فریمن موسوم به ماتریس ذی‌نفعان بر اساس اولویت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اکولوژیکیِ پارک تهیه شده است. نتایج تحقیق نشان داد که ویژگی‌های مثبت منطقه بیشتر از ویژگی‌های منفی آن بوده است و در مقابل فرصت‌های موجود در منطقه، تهدید بیشتری وجود دارد. از این رو با توجه به وضعیت پارک، استفاده از راهبرد‌های تهاجم و رقابتی ضروری است. در ادامه برای حفظ سلامت پارک و توسعۀ پایدار در منطقه، دو راهبرد به‌عنوان مهم‌ترین راهبردهای ضروری منطقه برای توسعۀ بوم‌گردی پیشنهاد شد: الف) تدوین برنامۀ جامع مدیریتی به‌منظور حفاظت از تنوع گونه‌ای و توسعۀ بوم‌گردی در منطقه با امتیاز 107؛ ب) تدوین برنامه‌های بلندمدت پایش محیط زیستیِ پارک به‌منظور شناخت منابع آلاینده و تخریب‌کننده و ارائۀ روش‌های علمی - عملی برای کاهش آثار محیط زیستی با امتیاز 104. برنامه‌ریزی مبتنی بر راهبردهای ارائه‌شده، می‌تواند توسعۀ بوم‌گردی منطقه را همگام با حفظ موقعیت محیط‌ زیستی و کاهش تهدیدها و بهبود شرایط نامطلوب تضمین کند.